Nowe macewy na drawskim cmentarzu żydowskim przy ul. Łąkowej

Pod koniec kwietnia 2023 roku podczas prac ziemnych przy ul. Łąkowej zostały znalezione fragmenty żydowskich nagrobków. Macewy trafiły tam najprawdopodobniej na początku lat 40. XX wieku, kiedy niemieccy naziści zdewastowali cmentarz żydowski, a z połamanych nagrobków ułożyli ścieżkę prowadzącą wzdłuż obecnej ul. Łąkowej w kierunku ówczesnego kąpieliska nad rzeką Drawą (w miejscu, w którym znajduje się dziś Kamień Papieski). Zdarzenie to zostało zanotowane we wspomnieniach niemieckich mieszkańców, ale do tej pory nie mieliśmy żadnego potwierdzenia tych wydarzeń. O odkryciu został poinformowany Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Szczecinie oraz Komisja Rabiniczna ds. Cmentarzy działająca przy Biurze Naczelnego Rabina Polski w Warszawie. Dzięki zaangażowaniu gminy Drawsko Pomorskie fragmenty macew zostały zabezpieczone, oczyszczone, wzmocnione strukturalnie i przeniesione na cmentarz żydowski przy ul. Łąkowej. 

Zbiór stanowi 16 fragmentów kamiennych macew z napisami i ornamentami oraz 5 fragmentów bez inskrypcji, ale ociosanych. Dzięki pomocy Pana Krzysztofa Bielawskiego, specjalisty w zakresie cmentarzy żydowskich, udało się przetłumaczyć część napisów (w tym po hebrajsku). Wśród macew znajdują się dwa pasujące do siebie fragmenty nagrobka Debory Joseph. W publikacji Gerharda Salingera "Zur Erinnerung und zum Gedenken..." znajduje się informacja, która potwierdza, że Deborah Joseph, z domu Kaufmann, zmarła w Dramburgu 17 sierpnia 1850 roku w wieku 90 lat. Wydaje się, że w zbiorze znajdują się fragmenty o jeszcze starszej metryce. 

Warto dodać, że w przyszłości należy zwrócić szczególną uwagę w trakcie wykonywania prac ziemnych przy ul. Łąkowej na odcinku od cmentarza do kamienia papieskiego. Z pewnością pokruszonych macew jest pod powierzchnią ziemi znacznie więcej. 

 

 

2 fragmenty nagrobka Debory Joseph (zmarłej 17 sierpnia 1850 roku) po wydobyciu z ziemi.

 

Fragmenty macew po wydobyciu z ziemi.

 

Fragmenty macew po wydobyciu z ziemi.

 

Fragment macewy. Tłumaczenie napisu: "Meir syn uczonego w Torze pana Mosze"

 

Fragment macewy. Tłumaczenie napisu: pierwszy wers nieczytelny, drugi - pierwsze trzy litery abrewiatury "Niech dusza jego (jej) będzie związana w woreczku żywych".

 

Fragment dolnej krawędzi macewy. Tłumaczenie napisu: "Mąż który [...]
uczony w Torze pan Meir syn [...] Urodzony w wigilię [miesiąca] 
tam[uz] Odszedł [...]".

Fragment macewy z napisami po obu stronach.

 

Fragment narożnika macewy z ornamentem.

Fragment bocznej krawędzi macewy z napisem: "...uriel / geb. Abr...".

Fragment narożnika macewy z ornamentem roślinnym.

Fragment bocznej krawędzi macewy.

Fragment górnej krawędzi macewy.

Fragment macewy z ornamentem plastycznym.

Fragment macewy z trzema liniami tekstu w języku hebrajskim. Tłumaczenie: "Umarł [...] dnia trzeciego [we wtorek] siódmego a[...] następnego dnia".

Fragment macewy z napisem "Friedrich".

Fragment macewy z napisem hebrajskim. Tłumaczenie: "przypuszczalnie ostatnie trzy litery imienia Jaakow".