Wykopaliska na zamku Becheler na Poligonie Drawskim (26-28 października 2023) - sprawozdanie dr. Zbigniewa Mieczkowskiego

W dniach 26-28 października 2023 roku odbyły się krótkie, acz treściwe wykopaliska archeologiczne na obszarze znajdującego się w obszarze Poligonu Drawskiego średniowiecznego zamku, który w źródłach funkcjonuje pod nazwą Becheler. Inicjatorem przedsięwzięcia był dr Zbigniew Mieczkowski, wykonawcą badań byli archeolodzy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu ze wsparciem wolontariuszy. Poniżej wstępne sprawozdanie z badań autorstwa Zbigniewa Mieczkowskiego.

"Minęło wiele wieków, zanim płomień historycznego kaganka dotarł na Becheler. Od dziś nie można mówić, że jest to obiekt 'domniemany'. Wiosną 2023 udało mi się wywołać dobry klimat wokół tego tajemniczego obiektu. Głównie za sprawą kilku nadleśnictw z trzech Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych: szczecineckiej, szczecińskiej i pilskiej oraz kilku podmiotów prywatnych powstał fundusz niezbędny do przeprowadzenia w tym miejscu komercyjnych, archeologicznych prac sondażowych. Na bazie Stowarzyszenia Przyjaciół Drawska „Meander” stworzono warunki organizacyjne do realizacji tego projektu. Jego wykonawcą został zespół skupiony wokół prof. Wojciecha Chudziaka, dyrektora Instytutu Archeologii w UMK w Toruniu. Bezpośrednimi badaniami na stanowisku (AZP 1, stan. 10 na obszarze Nowego Łowicza) w dniach 26-28 października 2023 roku kierował dr Ryszard Kaźmierczak. Jego ekipę wsparli wolontariusze z Drawska Pomorskiego: Norbert Kazimierski, Paweł Nowakowski i Andrzej Błeszyński. Rezultaty prac sondażowych okazały się rewelacyjne.

Odkryto liczne fragmenty ceramiki z okresu neolitu (młodszej epoki kamienia), okresu lateńskiego i średniowiecza. Jest ona dowodem na użytkowanie tego miejsca na przestrzeni od 4,5 tys. lat przed Chrystusem do średniowiecza. W wykopach i odwiertach stwierdzono ślady obecności założenia po drewnianej, prostokątnej wieżowej siedzibie rycerskiej z XIV wieku (12 x 8 m). Znajdowała się ona po środku tutejszego majdanu (ok. 45 x 45 m), w którym została zapadlina, gdy obiekt ten uległ destrukcji w wyniku pożaru. Zebrane w trakcie wykopalisk artefakty potwierdzają tezę o pradziejowym zasiedleniu tego terenu. Zabytki z prehistorii (neolitu i okresu lateńskiego) zostały przemieszczone w trakcie budowy tu w XIV wieku podpiwniczonej wieży rycerskiej, którą utożsamiano z nowomarchijskim zamkiem.

Powstanie Becheleru wyjaśniliśmy już wcześniej. Dziś wiemy, że powstał on na miejscu wcześniejszych cywilizacji. Teren ten rozbudowano fortyfikacyjnie na potrzeby średniowiecznej obrony przebiegającej tędy granicy polsko-niemieckiej. Kres zamku nastąpił prawdopodobnie 5 marca 1389 roku, gdy dotarli tu Krzyżacy w pogoni za Eckhardem von dem Wolde. Prawdopodobnie rozegrała się tu wtedy walka w obronie zamku, o czym świadczy odnalezienie około 80 bełtów kusz i grotów strzał wystrzelonych przez agresorów i broniących się. Największe skupisko tej średniowiecznej „amunicji” wydobyto z podpiwniczenia wieży, gdzie mógł znajdować się magazyn uzbrojenia (zbrojownia). Zamek prawdopodobnie wówczas zdobyto i spalono. Odkryto tu duże ilości przepalonej polepy i elementów spalonego drewna z konstrukcji wieży oraz dość dużych rozmiarów dwie niedopalone belki stropowe. Chronologię obiektu z pewnością zweryfikują badania i konserwacja pozyskanych tu zabytków. Obok wymienionych już licznych ułamków ceramiki i grotów pozyskano z tego stanowiska: element zbroi rycerskiej, srebrną monetę brandenburską, klucz do głównego zamku w wieży, dwa noże bojowe typu kord, strzemię od rzędu końskiego, łyżkę, sprzączki od oporządzenia, duże ilości gwoździ budowlanych ze spalonej wieży, część radła ręcznego, stylus (rylec) z główką konika do pisania na glinianych tablicach oraz wiele zabytków o jeszcze niezidentyfikowanym przeznaczeniu.

W ocenie archeologów prowadzących badania na Bechelerze jest to wyjątkowe, niezwykle atrakcyjne, cenne i doskonale zachowane stanowisko w stosunku do innych położonych w dolinie Drawy. Wymaga ono jednak dalszych profesjonalnych badań. Można je porównać do tego w miejscowości Plemięta na Kujawach. Szczegółowe efekty badań zostaną przedstawione w sprawozdaniu z wykopalisk i zaprezentowane w artykule w Zeszytach Siemczyńsko-Henrykowskich w 2024 roku. Zainteresowanych tym tematem zapraszam na prezentację mojej książki pt. „Nowy Łowicz w centrum poligonu drawskiego od średniowiecza do dziś”, która odbędzie się 8 grudnia 2023 r. o godz. 17.00 w pałacu w Kaliszu Pomorskim."

Dr Zbigniew Mieczkowski

Fotorelacja: