"Mezolit Pojezierza i Równiny Drawskiej" Zbigniewa Bagniewskiego (1996)

Nie każdy wie, że obszar Pojezierza i Równiny Drawskiej w latach 80. i na początku lat 90. XX wieku był obiektem badań archeologów z Uniwersytetu Wrocławskiego, którzy podjęli próbę rozpoznania i opracowania sytuacji kulturowej w mezolicie (środkowej epoce kamienia), przypadającym na okres od 7 do 4 tysiąclecia p.n.e. W okresie tym nasze tereny porastały lasy, które początkowo mało zwarte, w miarę ocieplania się klimatu, stawały się coraz gęstsze. Żyły w nich tury, bizony, łosie, jelenie, sarny, dziki i liczne zwierzęta futerkowe. Jeziora, znacznie większe i liczniejsze niż dzisiaj, obfitowały w szczupaki, leszcze, płocie, liny, węgorze, sumy i okonie. Tereny leśne były dogodnym siedliskiem dla łowców i zbieraczy, którzy pozostawili po sobie liczne narzędzia krzemienne: ostrza strzał w postaci długich, smukłych trójkątów, narzędzia do obróbki skór (drapacze), do pracy w kości i porożu (rylce) oraz prototypy dzisiejszych siekier - tzw. ciosaki. Gospodarka mezolitycznych łowców z okolic Drawska, Gudowa, Kalisza Pomorskiego i Wierzchowa opierała się na łowiectwie oraz rybołówstwie i zbieractwie.

 

 

Kompleksowe penetracje powierzchniowe Pojezierza i Równiny Drawskiej rozpoczęte zostały w roku 1981 poszukiwaniami zrealizowanymi w ramach tzw. Archeologicznego Zdjęcia Polski na terenie gminy Kalisz Pomorski. Już wówczas w obrębie gruntów gminy odkryto kilkadziesiąt stanowisk mezolitycznych, w tym dwa oznaczone nr 3 i 33 później badane były wykopaliskowo. (...) Po zakończeniu penetracji gminy Kalisz Pomorski przystąpiono do systematycznej prospekcji terenowej gminy Wierzchowo i Drawsko Pomorskie. W jej wyniku, na krawędziach doliny Drawy, Ostrowicy, Brzeźnicy i Kokny oraz w strefach brzegowych jezior: Lubie, Żabinek, Wąsosze Wielkie, Wąsosze Małe, Linowo i innych odkryto kilkadziesiąt dalszych stanowisk mezolitycznych, a także pojedyncze, na których powierzchniach wystąpiły nieliczne wyroby krzemienne o pokroju schyłkowopaleolitycznym. (...) W kolejnych sezonach badań poszukiwawczych penetracją objęto część gruntów gminy Złocieniec, Czaplinek i Silnowo. Na obszarze tym występuje najwięcej jezior i stanowi on centralną część Pojezierza Drawskiego. W strefie tej odkryto wiele dalszych stanowisk mezolitycznych, przy czym dostrzec było można, iż w porównaniu z południową częścią regionu drawskiego, liczba stanowisk uległa zmniejszeniu. (...) Większość stanowisk odkrytych w tej części regionu drawskiego położonych jest nad brzegami jezior: Siecino, Krosino, Wilczkowo, Komorze, Lubicko, Brodzie i Pile. (...) W końcowym etapie badań poszukiwawczych penetracje prowadzone były na terenie gminy Ostrowice oraz w zachodniej części gminy Szczecinek. W strefach brzegowych jezior Zarańsko, Przytonko, Dołgie, Ostrowiec, Ciemino, Śmiadowo i Żerdno oraz na krawędziach dolin małych dopływów Drawy takich jak Rakoń i Czerwonka na gruntach gminy Ostrowice odkryto kilkanaście dalszych stanowisk. Reasumując, w toku kompleksowych badań poszukiwawczych na terenie Pojezierza i Równiny Drawskiej odkryto łącznie 418 stanowisk mezolitycznych.

Regularne badania wykopaliskowe stanowisk mezolitycznych w regionie drawskim zainaugurowały prace zrealizowane w 1986 roku w Wierzchowie. W toku sześcioletnich badań na siedmiu stanowiskach drawskich przeprowadzono badania wykopaliskowe (Gudowo 3, Kalisz Pomorski 3, Kalisz Pomorski 33, Prostynia 16, Wierzchowo 1, Wierzchowo 2 i Wierzchowo 6) oraz na czterech badania sondażowe (Gudowo 2, Lubieszewo 4, Stara Studnica 6 i Wierzchowo 9). Wyniki zrealizowanych prac, jakkolwiek niepełne i wymagające uzupełnień, mają bardzo istotne znaczenie w próbie rozwiązania wielu problemów mezolitu pomorskiego. Szczególną w tym względzie rolę należy przypisać zespołom kultury Svaerdborg (Gudowo 3 i Wierzchowo 6) i kultury Oldesloe (Prostynia 16), umożliwiającym podjęcie próby wyjaśnienia w nieco innym kontekście problemu oddziaływań środowiska maglemoskiego nie tylko na Pomorzu, lecz również na terenie Polski. 

Wyniki badań obozowisk drawskich wcześniej prezentowane były w corocznych raportach zamieszczonych w Śląskich Sprawozdaniach Archeologicznych oraz referowane na wielu konferencjach krajowych i zagranicznych. Zostały one również wstępnie zinterpretowane w referacie wygłoszonym na konferencji "The Mesolithic in Europe" w Leuven w 1990 roku i opublikowane w materiałach z tej konferencji oraz w artykule "O mezolicie Pojezierza Drawskiego", podsumowującym wyniki badań zrealizowanych na terenie Pojezierza Drawskiego i Równiny Drawskiej.