Popielnica twarzowa z Chlebowa z wczesnej epoki żelaza (700 - 450 p.n.e.)

Nowa wystawa archeologiczna pt. "Świt Pomorza. Kolekcja starożytności pomorskich", którą można oglądać w Muzeum Narodowym w Szczecinie daje możliwość zapoznania się z zabytkami archeologicznymi pochodzącymi z obszaru powiatu drawskiego. Jednym z ciekawszych obiektów jest urna (tzw. popielnica) pochodząca z miejscowości Chlebowo, której wiek określić można na ok. 2500 lat. Na szyjce naczynia widać wyraźny, ukształtowany plastycznie wizerunek twarzy, a na brzuścu i pokrywie zdobienia motywem jodełkowym. Zabytek kojarzony jest z ludnością archeologicznej kultury pomorskiej...

Popielnica twarzowa z Chlebowa. Źródło: "Świt Pomorza. Kolekcja starożytności pomorskim. Katalog stałej wystawy archeologicznej", Szczecin 2022, str. 293.

 

Popielnica została odkryta w 1935 roku podczas prac rolnych w okolicy Chlebowa (niem. Klebow). Pług natrafił wówczas na kilka pochówków, które miały postać skrzyń zbudowanych z kamiennych płyt. W ich wnętrzu znajdowały się popielnice zawierające spalone kości ludzkie. O znalezisku poinformowano lokalnego nauczyciela, a także kierownika drawskiego muzeum doktora Bernharda Fausta. Ten zabezpieczył znalezisko i przekazał je do Muzeum w Szczecinie do konserwacji. Po wykonaniu niezbędnych zabiegów, popielnica została włączona do zbiorów muzeum w Drawsku, gdzie uzyskała numer inwentarzowy 275. Jest on wciąż widoczny na naczyniu.

Popielnica z Chlebowa w publikacji Hansa Jurgena Eggersa "Urgeschichte des Kreises Dramburg"

O kulturze pomorskiej...

Jak czytamy w przewodniku do wystawy "Świt Pomorza...": Kultura pomorska wyodrębniła się na Pomorzu Wschodnim we wczesnej epoce żelaza (ok. 750 - 450 p.n.e.) - zwanej okresem halsztackim - w wyniku przekształceń zachodzących w obrębie kultury łużyckiej.

Swoistym rysem nowej kultury był przede wszystkim obrządek pogrzebowy. Groby miały formę skrzyń zbudowanych z dużych płyt kamiennych. W ich wnętrzach umieszczano głównie popielnice z przepalonymi kośćmi ludzkimi, a także dodatkowe naczynia, tzw. przystawki. Forma popielnicy, tzw. twarzowa, była zupełnie nowa, niespotykana we wcześniejszych kulturach. Na "szyjach" takich urn umieszczano głównie plastyczne lub ryte rysunki twarzy. Realistyczne lub symboliczne przedstawienia uwzględniały większość cech anatomicznych, takich jak uszy, oczy i brwi, nos, usta. Pokrywki popielnic imitowały natomiast nakrycia głowy, przypominające niewielkie kapelusze-czapki. Brzuśce urn ozdabiano scenami narracyjnymi, np. odnoszącymi się do polowań, przejazdu czterokołowymi wozami lub wyobrażeniami przedmiotów codziennego użytku, np. szpil do spinania włosów i naszyjników, czy grzebieni do włosów oraz broni (tarcz, oszczepów). Niekiedy pojawiały się na nich rysunki rąk bądź ich symbole. (...)

Ludność kultury pomorskiej parała się rolnictwem i hodowlą zwierząt. Zakładała duże otwarte osady. Nie ma jednoznacznych dowodów, ze budowała także grody. Podobnie jak społeczności kultury łużyckiej doskonale opanowała sztukę ręcznego lepienia glinianych naczyń. Oprócz form przeznaczonych do codziennego użytku wykonywała wyrafinowaną ceramikę grobową. Znała tkactwo, obróbkę kości, rogu, kamienia. Potrafiła wytapiać żelazo, które dopiero wchodziło do użytku oraz wykazywała wysoki poziom specjalizacji w dziedzinie metalurgii brązu - metalu doskonale znanego od wielu stuleci. ("Świt Pomorza. Kolekcja starożytności pomorskich. Przewodnik po wystawie archeologicznej", Muzeum Narodowe w Szczecinie, 2023)

Fotografia urny twarzowej z Chlebowa opublikowana w piśmie "Dramburger Kreisblatt" w listopadzie 1938 roku.

Grób skrzynkowy kultury pomorskiej odkryty w okolicach Mrągowa w województwie warmińsko-mazurskim.