Kataster miejski: Dramburg w roku 1722 - kwartał I

Inspiracją do rozpoczęcia cyklu jest lektura artykułu profesora Radosława Gazińskiego pt. "Drawsko Pomorskie, obraz miasta w latach 1722-1732", który został opublikowany w książce "Drawsko Pomorskie i okolice poprzez wieki" wydanej w 2010 roku pod redakcją dra Eryka Krasuckiego. 

Plan katastralny Drawska Pomorskiego z podziałem na kwartały miejskie z 1723 roku

We wspomnianej pracy autor pochyla się nad dokumentami katastralnymi, a konkretnie nad dwiema jednostkami archiwalnymi, z których pierwsza to księga katastralna obrazująca stan własności w mieście według stanu na 1722 rok, druga to księga pomiarów pól należących do ośrodka, pokazująca z kolei wszystkich właścicieli i dzierżawców ziemi miejskiej w 1732 rok.

Obie księgi zostały założone z inicjatywy władz zwierzchnich prowincji Nowa Marchia, w której znajdował się wówczas Dramburg i miały ułatwić władzom precyzyjne pobieranie podatków gruntowych i budowlanych. 

Jak pisze profesor Gaziński - kataster miejski Drawska został spisany przez inspektora budowlanego G. C. Rudigera na podstawie szczegółowych pomiarów dokonanych w terenie. W tym czasie w mieście naliczono 21 kwartałów zabudowy rozdzielonych ulicami. Każdy z nich był podzielony na działki budowlane, na których stały domostwa. Same działki zostały zwymiarowane w tzw. prętach kwadratowych.

1 pręt pruski to miara długości wynosząca 3,766 metra

w 1 pręcie mieściło się 12 stóp (1 stopa to ok. 31 cm)

1 pręt kwadratowy liczył 14,18 metra kwadratowego

W dokumentach wyróżniono trzy rodzaje domostw:

1. Domy (tzw. Erbe),

2. Budy (tzw. Halb-Erbe), których fasady były o ok. połowę węższe od domów zwykłych,

3. Chałupy (tzw. Viertel-Erbe), czyli domy parterowe, często drewniane.

W każdym przypadku, od strony ulicy stał dom mieszkalny, w głębi posesji znajdowały się zabudowania gospodarcze. Niekiedy szerokość działek od ulicy różniła się od szerokości przy końcu, również linie wyznaczające granice między działkami oraz linie ulic nie zawsze były do siebie prostopadłe. Widać to wyraźnie na XVIII-wiecznym planie katastralnym. Dziś bliżej przyjrzymy się pierwszemu z 21 kwartałów, który obecnie okalany jest od północy i wschodu ulicą Słowiańską, od południa ul. Wodną, a od zachodu ul. 11 Pułku Piechoty

Kwartał I na fragmencie planu katastralnego.

Historyczny pierwszy kwartał na zdjęciu satelitarnym (czerwony kontur). Numerem 1 oznaczony został obszar gospodarstwa miejskiego (Stadthoff), numerem 2 zaznaczono bramę miejską. Białym konturem zaznaczono zarys murów miejskich, które istniały jeszcze w 1722 roku.

Kwartał I obejmował 16 działek budowlanych. Na 6 z nich stały domy, na 3 budy, a na 6 chałupy. Ostatnia działka - przylegająca do narożnika murów miejskich - należała do miasta i znajdowało się tu gospodarstwo miejskie (Stadthoff). Warto dodać, że na terenie gospodarstwa miejskiego, poza budynkiem mieszkalnym oraz zabudowaniami gospodarczymi, znajdował się jeszcze miejski spichlerz. Północna ściana folwarku była przedłużeniem linii murów miejskich, ale wydaje się, że nie miała warownego charakteru, co zostało zaznaczone na planie. Na tyłach zabudowań gospodarstwa miejskiego, a także innych zabudowań tego kwartału biegła ulica, wzdłuż której znajdowała się linia częściowo rozebranych murów miejskich. Do wspomnianego majątku przylegała także jedna z trzech bram miejskich - wybudowana w 1575 roku Brama Nowa (Neues Tor), w której w 1735 roku umieszczono magazyn prochu. Na zewnątrz obwodu murów, nieco na zachód od Bramy Nowej, powstał plac do ćwiczeń jeździeckich drawskiego garnizonu. 

300 lat temu w miejscu bloku mieszkalnego przy ul. 11 Pułku Piechoty znajdowały się zabudowania miejskiego folwarku (Stadthoff). Co ciekawe, szerokość bloku - ok. 25 metrów - zgadza się szerokością folwarku podaną w dokumentach katastralnych. Po lewej stronie znajdowała się jedna z trzech bram miejskich - Brama Nowa (Neues Tor).

Same działki w omawianym kwartale miały od 10 do 11 prętów długości (37 - 41 m), a ich szerokość wahała się od 1 pręta i 6 stóp (ok. 5,5 m) do 3 prętów i 6 stóp (13 m). Dawało to w sumie bardzo zróżnicowane powierzchnie działek wynoszące od 18 prętów kwadratowych i 72 stóp kwadratowych (92 m2) do 39 prętów kwadratowych i 60 stóp kwadratowych (559 m2). Uzupełniając obraz pierwszego kwartału, należy dodać wspomnianą wyżej podwójną działkę gospodarstwa miejskiego liczącą od ulicy 6 prętów i 6 stóp szerokości (ok. 25 metrów), 11 prętów długości (ok. 40 metrów), co dawało 74 pręty kwadratowe i 80 stóp kwadratowych powierzchni (ok. 1050 m2).