Skarb monet z Drawska Pomorskiego

W marcu 1979 roku przedsiębiorstwo budowlane w Drawsku Pomorskim przystąpiło do porządkowania pod nową budowę obszaru, który przed wojną zajmowały budynki stanowiące północną pierzeję dawnego rynku, dzisiejszego Placu Konstytucji.

Ryc. 1. Drawsko Pomorskie. Miejsce znalezienia skarbu.

Praca była o tyle utrudniona, że koparka wciąż napotykała na ślady starszej zabudowy. W pewnym momencie, na głębokości ok. 3 – 4 metrów czerpak koparki naruszył wmurowaną w jedną z piwnicznych ścian skrytkę zawierającą szklany słój z monetami z XVI i XVII w. Ich właściciel, którego imienia już nigdy nie poznamy, ukrył je (po 1655 r. – data na najmłodszej monecie) zapewne w obawie przed nawiedzającą miasto tak często w tamtych czasach zawieruchą wojenną, i już nigdy nie powrócił po swój skarb.

O znalezisku być może nikt by się nie dowiedział, gdyby nie czujność strażników więziennych, nadzorujących więźniów z Zakładu Karnego w Wierzchowie, którzy brali wówczas udział w pracach budowlanych w Drawsku. Na miejsce znalezienia skarbu niezwłocznie wezwana została Milicja Obywatelska. Czynności wyjaśniające prowadzi Józef Łapczyński, pracownik Komendy Rejonowej MO w Drawsku, któremu podczas rewizji więźniów udaje się odzyskać 6 monet. Kolejne 2 odbierają więźniom strażnicy Zakładu Karnego podczas kolejnej rewizji już w więzieniu.

Ryc. 2. Kościół oraz ogrodzony plac budowy w 1979 r.  

O odkryciu skarbu zostaje poinformowany Stanisław Kalinowski z Wydziału Przestępstw Gospodarczych MO w Koszalinie. O rzeczy dowiadują się także mieszkańcy miasta, którzy po zakończeniu pracy przez robotników, skrupulatnie przeszukują miejsce znaleziska.

W tym czasie – 23 marca 1979 r. – do Drawska przyjeżdża Kierownik Działu Archeologicznego Muzeum Okręgowego w Koszalinie Henryk Janocha oraz Wojewódzki Konserwator Zabytów Archeologicznych w Koszalinie Franciszek J. Lachowicz. Dokonują oni lustracji miejsca odkrycia skarbu, jednak nic więcej nie udaje im się znaleźć.

Ryc. 3. Wjazd z Placu Konstytucji na ul. Mariana Buczka (obecną ul. Sybiraków).

Z rozmów przeprowadzonych z więźniami, a także z jednym ze strażników więziennych uzyskali jednak poufną informację, iż monet w słoju było więcej od tych, które udało się zabezpieczyć. Część z nich udało się pewnie ukryć więźniom Zakładu Karnego, część trafiła być może do mieszkańców miasta: robotników oraz osób, które później przekopały miejsce znaleziska.

Śledztwo prowadzone przez drawską i koszalińską milicję nie przyniosło dalszych efektów i sprawa po kilku tygodniach ze względu na brak nowych danych oraz małą szkodliwość przestępstwa została umorzona. Ostatecznie, 22 czerwca 1979 monety trafiły do Muzeum Okręgowego w Koszalinie. 

Spis pozyskanych monet:

1. Trojak pruski z 1535 r. (3 grosze pruskie lenne) [Srebro]

Pochodzenie: Polska – Prusy Lenne

Emitent: Albrecht Hohenzollern (1525 – 1568; w nawiasach podane są daty panowania)

Wybity w mennicy w Królewcu.

2.  Talar saski z 1595 r. [Srebro]

Pochodzenie: Księstwo Saksonii, linia albertyńska

Emitent: wybity podczas panowania Christiana II (1591 – 1611) – elektora i Jana Jerzego I oraz Augusta. Wspólny czas emisji 1591 – 1611.

Wybity w mennicy w Dreźnie przez mincerza Hansa Bienera.

3. Talar brunszwicki z 1608 r. [Srebro]

Pochodzenie: Księstwo Brunszwik – Lünerburg – Wolfenbüttel

Emitent: Henryk Juliusz (1589 – 1613)

Wybity w mennicy w Zellerfeld.

4. Talar saski z 1623 r. [Srebro]

Pochodzenie: Księstwo Saksonii, elektorat, linia albertyńska

Emitent: Jan Jerzy I (1611 – 1656)

Wybity w mennicy w Dreźnie przez mincerza Heinricha von Rehnen.

5. Talar saski z 1623 r. [Srebro]

Pochodzenie: Księstwo Saksonii, elektorat, linia albertyńska

Emitent: Jan Jerzy I (1611 – 1656)

Wybity w mennicy w Dreźnie przez mincerza Heinricha von Rehnen.

6. Talar niderlandzki z 1624 r. (?) [Srebro]

Pochodzenie: Zjednoczone Niderlandy, prowincja Holandia, republika

Wybity w mennicy w Dordrecht.

7. Dukat niderlandzki z 1630 r. [Złoto]

Pochodzenie: Zjednoczone Niderlandy, prowincja Fryzja Zachodnia, republika

Wybity w mennicy w Enkhuizen.

8. Talar mansfeldzki z 1637 r. [Srebro]

Pochodzenie: księstwo Mansfeld, linia Bornsted i linia Eisleben

Emitent: Wolfgang III (1615 – 1638) i Jan Jerzy II (1619 – 1647), wspólny czas emisji 1631 – 1638.

Wybity w mennicy w Eisleben przez mincerza Hansa Philippa Koburger. 

Niedługo po odkryciu skarbu Muzeum udało się zakupić dwie monety, które prawdopodobnie pochodziły z drawskiego znaleziska. Pierwszą zakupiono 20 kwietnia 1979 od mieszkańca Strzekęcina, drugą 26 lutego 1980 od mieszkanki Koszalina.

9. Półtora talara z 1655 r. [Srebro] - zakupiona w kwietniu 1979

Pochodzenie: Księstwo Brunszwik – Lünerburg – Wolfenbüttel

Emitent: August II Młodszy (1635 – 1666)

Wybity w mennicy w Zellerfeld przez mincerza Henninga Schluter. 

10. Talar saski z 1616 r. [Srebro] - zakupiona w grudniu 1980

Pochodzenie: Księstwo Saksonii, elektorat, linia albertyńska

Emitent: Jan Jerzy I (1611 – 1656)

Wybity w mennicy w Dreźnie przez mincerza Heinricha von Rehnen.

Zespół dziesięciu monet jest zaledwie częścią właściwego depozytu rozproszonego w czasie odkrycia. Jednak na podstawie dostępnego materiału i posiłkując się założeniem, że dwie monety zakupione przez Muzeum Okręgowe w Koszalnie stanowiły pierwotnie część drawskiego skarbu, ustalić można, że ukrycie skarbu nastąpiło po 1655 r., wskazuje na to najmłodsza moneta zespołu, t.j. półtora talara księstwa Brunszwik-Lünerburg–Wolfenbüttel, emitowana przez Augusta II Młodszego. Warto zwrócić uwagę na chronologię depozytu, która rozciągnięta jest na co najmniej 120 lat.

Ryc. 4. Pochodzenie monet w skarbie z Drawska Pomorskiego na tle okręgów menniczych Rzeszy Niemieckiej wg B. Paszkiewicza.

Bibliografia:

• B. Mielniczuk, B. Miłosz, Skarb monet z XVI/XVII wieku znaleziony w Drawsku Pomorskim w województwie koszalińskim w roku 1979, "Koszalińskie Zeszyty Muzealne", t. 20, 1996.