Adolf Stubenrauch (1855-1922)

Dziś chciałbym przedstawić Państwu wyjątkową postać, której 160 urodziny obchodzimy właśnie dzisiaj. Syn Ziemi Drawskiej, archeolog, muzealnik, konserwator. Adolf Stubenrauch, lub jak o nim pisali - self made man.

Konserwator Adolf Stubenrauch. Zdjęcie pochodzi z archiwum Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Adolf Gustav Stubenrauch urodził się 30 czerwca 1855 roku w rodzinnym majątku w Wolicznie (niem. Rittergut Goltz), położonym 6 kilometrów na południowy-zachód od Drawska Pomorskiego. W rodzinnej wsi spędził swoją młodość. Kształcony był początkowo w domu przez prywatnych nauczycieli. Z biegiem czasu rozpoczął naukę w gimnazjum w Stargardzie Szczecińskim, edukację kontynuował gimnazjum w Drawsku Pomorskim, aby skończyć ostatecznie szczecińską Provinzial-Gewerbeschule, szkołę przygotowującą kadry dla rzemiosła.

Majątek w Wolicznie (niem. Golz) nieopodal Drawska Pomorskiego, w którym urodził i wychował się Adolf Stubenrauch.

Wczesna śmierć ojca i spora ilość rodzeństwa, którego ilość sięgnęła 17 (sic!), sprawiły, że został zmuszony do szybkiego znalezienia zarobkowego zajęcia, został więc kupcem. W latach 1877/78 został powołany do odbycia służby wojskowej. Pełnił następnie obowiązki wiejskiego księgowego, był sekretarzem i pracownikiem urzędu stanu cywilnego pod Berlinem. W tym czasie nawiązał kontakt z starym przyjacielem swojego ojca - Rudolfem Virchowem (zdjęcie poniżej), urodzonym w Świdwinie antropologiem, biologiem i archeologiem, który skontaktował go z berlińskim Towarzystwem Antropologicznym (Berliner Anthropologischen Gesellschaft), gdzie zdobył pierwsze umiejętności związane z badaniem prahistorii. Nieco później otrzymał pracę w Nadarzynie (niem. Billerbeck w przedwojennym powiecie pyrzyckim) pod Choszcznem, gdzie brał udział w badaniach znajdującego się nieopodal cmentarzyska ciałopalnego. Te wydarzenia zadecydowały o tym jak potoczy się jego życie.

Rudolf Virchow (1821-1902)

Mimo, iż otrzymał wykształcenie handlowe, pasją Stubenraucha stała się archeologia. W 1890 roku został zatrudniony w Muzeum Starożytności w Szczecinie (Antiquarisches Museum). Jak wielokrotnie zaznaczano w publikacjach, zdobycie zawodu zawdzięczał znacznym zdolnościom praktycznym i manualnym oraz świeżemu spojrzeniu. Stał się współpracownikiem i towarzyszem Hugona Lemckego (zdjęcie poniżej; był to wielki człowiek - to on powstrzymał rozbiórki szczecińskich bram: Królewskiej i Portowej oraz kościoła św. Jana Ewangelisty w Szczecinie), sekretarza, a następnie wieloletniego prezesa Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde). Stubenrauch wielokrotnie towarzyszył Lemckemu w pieszych i rowerowych wycieczkach po Pomorzu.

Hugo Lemcke (1835-1925)

Od 1895 roku Stubenrauch pełnił obowiązki kustosza zbiorów muzealnych wspomnianego Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza. Do jego zajęć należało porządkowanie i gromadzenie pomorskich starożytności (powiększył ten zbiór dziesięciokrotnie!), które w tym czasie znajdowały się na Zamku Książąt Pomorskich (pamiętajmy, że nie istniał jeszcze wtedy gmach muzealny na Wałach Chrobrego). Stubenrauch opublikował w tym czasie wiele artykułów na łamach lokalnych pism prehistorycznych: "Baltische Studien" oraz popularnonaukowego "Monatsblättera". W 1897 roku napisał rozdział "archeologiczny" do okolicznościowej monografii Drawska Pomorskiego (Geschichte der Stadt Dramburg: Festschrift zur Jubelfeier ihres sechshundertjährigen Bestehens) autorstwa Paula van Niessena. Jego wędrówki po regionie zaowocowały wydaniem w 1899 roku publikacji Album Pommerscher Bau- und Kunstdenkmaler (LINK), który zawierał 200 rysunków opatrzonych krótkim opisem. 

Rysunki naczyń ceramicznych oraz plan cmentarzyska z okresu wpływów rzymskich w Drawsku Pomorskim wykonane przez Adolfa Stubenraucha na potrzebę artykułu do Baltische Studien.

W swoich podróżach po Pomorzu nie omijał swoich rodzinnych terenów. Z pewnością odwiedzał Woliczno, bywał też w Drawsku i jego okolicach, które interesowały go także pod względem archeologicznym. Na łamach wspomnianego "Baltische Studien" (Brandgruben- und Skelettgräber der römischen Kaiserzeit am Kettenberge bei Dramburg, NF 15, s. 143-152) opisał birytualne cmentarzysko z przełomu er w Drawsku Pomorskim. Na łamach "Monatsblättera" pisał o znajdujących się wokół Drawska średniowiecznych grodziskach.

Adolf Stubenrauch na rowerze, którym przemierzał Pomorze (zdjęcie pochodzi z archiwum Muzeum Narodowego w Szczecinie).

1 października 1910 roku konserwator Stubenrauch otrzymał etat, uposażenie i przywileje urzędnika miejskiego (wciąż opiekując się zbiorem pomorskich starożytności), w tym samym roku poślubił młodszą o 14 lat Helene Marie Elisabeth Fisher, z którą miał dwóch synów i córkę. W listopadzie 1912 roku rozpoczął się proces przenoszenia zbiorów z Zamku do nowego gmachu muzealnego na Walach Chrobrego. Przenosiny zakończyły się w lutym 1913 roku, a 23 czerwca tegoż roku ma miejsce oficjalne otwarcie nowego gmachu. Za kolekcję zwaną Die pommersche Altertums-Sammlung, już w nowym miejscu odpowiadać miał nie kto inny, jak jej dotychczasowy opiekun - Adolf Stubenrauch.

Wystawa archeologiczna otwarta w szczecińskim Stadtmuseum w 1913 roku. Dzieło i oczko w głowie Adolfa Stubenraucha (zdjęcie pochodzi z archiwum Muzeum Narodowego w Szczecinie).

Adolf Gustav Stubenrauch zmarł 23 kwietnia 1922 roku w Szczecinie. Jego 32 letnia praca zaowocowała znaczną liczbą artykułów, opisów oraz rysunków odkryć archeologicznych z obszaru całego Pomorza. Jego działalność przyniosła także znakomite efekty w zakresie dynamicznego przyrostu liczby muzealiów. Wraz z jego odejściem, skończył się pewien etap w dziejach pomorskiego muzealnictwa.

Nekrolog Adolfa Stubenraucha, który ukazał się w 1922 roku w Monatsblatterze, nr 5/6.

Notatka o śmierci Adolfa Stubenraucha pojawiła się także na łamach "Unsere Heimat", dodatku do "Kosliner Zeitung" (nr 9/1922). 

Źródło: http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/show-content/publication/47233

Na próżno szukać grobu Adolfa Stubenraucha na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie. Nie miał tyle szczęścia, co zachowany pochówek Hugona Lemckego. Nie ma też co szukać śladów upamiętnienia Stubenraucha w szczecińskiej przestrzeni publicznej. Może więc pokusić się o takie upamiętnienie w Drawsku? Świdwin ma swojego Rudolfa Virchowa. My mamy Stubenraucha, który przez ponad trzy dekady zorganizował i rozbudował kolekcję pomorskich starożytności, a co więcej badał i publikował znalezione w Drawsku i jego okolicach materiały. Może więc zasługuje chociażby na tablicę pamiątkową w rodzinnym Wolicznie? 

Źródła:

• „100 lat muzeum w Szczecinie / 100 Jahre Museum in Stettin”, red. Szymon Piotr Kubiak i Dariusz Kacprzak
• "Zaginione - ocalone. Szczecińska kolekcja starożytności pomorskich", red. Dorota Kozłowska-Skoczka, Krzysztof Kowalski
• "Hugo Lemcke. Materiały z polsko-niemieckiego seminarium naukowego w Książnicy Pomorskiej 5 grudnia 2000", Monumenta Pomeranorum, Szczecin 2001
• http://encyklopedia.szczecin.pl/