Stary ratusz

Centralnym i nieodłącznym punktem średniowiecznego miasta był rynek. Właśnie w tym miejscu zbiegały się i przecinały szlaki handlowe. Było to główne miejsce spotkań lokalnej społeczności, punkt wymiany towarów, myśli i plotek. Rynek był również miejscem, na którym zwykle umiejscawiany był najważniejszy świecki budynek w mieście – siedziba rady miasta i burmistrza – ratusz.

Właśnie w tym miejscu podejmowano najważniejsze dla miasta decyzje, tu znajdował się sąd oraz areszt. Średniowieczny ratusz, obok funkcji municypalnych pełnił również funkcje związane z bezpieczeństwem miasta i jego mieszkańców, obecność wieży, grubych murów, wzmocnionych drzwi i wysoko umieszczonych okien, a także obecność w jego wnętrzu składów broni i amunicji, spiżarni oraz nawet osobnego ujęcia wody, czyniły z tego budynku osobny, niemal samowystarczalny organizm, stanowiącym w czasie niepokoju jedno z najbezpieczniejszych miejsc w mieście.

Mimo, iż dziś na drawskim rynku – obecnym placu Konstytucji – nie ma najmniejszego śladu po ratuszu, to plany i kroniki, którymi dysponujemy jednoznacznie potwierdzają jego obecność w tym miejscu.

Pierwsza siedziba władz, jeszcze niestabilnego organizmu miejskiego, jakim był ówczesny Dravenborch powstała kilkanaście lat po jego lokacji, gdzieś między 1310 a 1315 rokiem. Trudno powiedzieć coś pewnego na temat wyglądu pierwszego drawskiego ratusza. Powołujący się na kronikę miasta autorstwa Carla Friedericha Nieprascha wydaną w 1854, Harry Schönrock z pełnym przekonaniem stwierdza, że była to budowla wykonana z kamienia. Nie zachowały się żadne informacje o tym, czy ratusz od samego początku był budowlą podpiwniczoną, ani też ile kondygnacji posiadał.

Niewykluczone, że początkowo była to prosta, jednokondygnacyjna konstrukcja kamienna, która z biegiem czasu, pod wpływem narastających potrzeb magistratu, była modyfikowana i rozbudowywana o kolejne kondygnacje, co jest zresztą zjawiskiem typowym w innych tego typu założeniach w całej Europie. Nic nie wiadomo o pośrednich etapach rozbudowy. Wiemy jednak, że w drugiej połowie XVI wieku przebudowy dobiegły końca i stojący w centrum drawskiego rynku ratusz miał już charakter piętrowej budowli w stylu gotyckim. Jego główne wejście, do którego prowadziły schody, umieszczone było na krótszym boku i skierowane było na południe.  Budynek posiadał pomieszczenia piwniczne, do których prowadziło zewnętrzne zejście znajdujące się w północnej ścianie ratusza. Podziemia przeznaczone były do celów gospodarczych, ale znajdowało się tam również niewielkie więzienie z dwoma lub trzema celami.

Ryc. 1. Plan katastralny miasta z 1723 roku. Czerwoną strzałką zaznaczono wejście do ratusza. 

Na parterze znajdowały się pokoje służbowe i gabinety urzędników, burmistrza oraz rady miasta, a także niewielkie pomieszczenie, w którym znajdował się sąd. Całe pierwsze piętro zajmowała sala posiedzeń rady, najbardziej reprezentacyjne pomieszczenie ratusza, w której znajdować się mogły portrety najbardziej zasłużonych dla miasta mieszkańców, radnych, burmistrzów oraz symbole cechów rzemieślniczych. Ratusz posiadał także poddasze, które spełniało funkcję spichlerza zbożowego, a w XVIII wieku służyło lokalnemu garnizonowi jako magazyn mundurów i zapasów.

Drawszczanie niestety nie cieszyli się długo swoim gotyckim ratuszem. 23 września 1620 roku w mieszkaniu superintendenta Samuela Prätoriusa wybuchł pożar, który przeniósł się na sąsiednie zabudowania, a po krótkim czasie objął całe miasto. Spłonęła większa część zabudowy mieszkalnej, szkoła oraz młyny, poważnym uszkodzeniom uległ kościół. Ze spalonego ratusza zachować się miała tylko jedna ściana.

XVII wiek był dla miasta niezwykle trudny. Pożary (1620, 1664 i 1696), zarazy (1623 i 1630), wojna trzydziestoletnia (1618 – 1648), potop szwedzki (1655) oraz inne konflikty zbrojne wpłynęły tragicznie na sytuację gospodarczą Drawska. Miasto stanęło na nogi dopiero pod koniec stulecia.

Na odbudowę zniszczonego w pożarze ratusza trzeba było jednak poczekać aż do 1707 roku. Nowa siedziba władz miasta miała znajdować się – podobnie jak starsza – pośrodku rynku. Nieprasch zamieszcza nawet jej wymiary, długość wynosić miała 70 a szerokość 30 stóp, co w systemie metrycznym daje 26,39 m długości oraz 11,31 m szerokości. O tym, czy wymiary te pokrywały się z wymiarami starszego ratusza źródła milczą. Nie dysponujemy też żadnymi informacjami dotyczącymi tego, w jakim stylu architektonicznym miał być zbudowany nowy budynek ratusza. Wiadomo jedynie, że posiadał on czterospadowy dach oraz dwa kominy, a gabarytami wyróżniał się na tle innych świeckich budynków, co widać wyraźnie na rycinie Daniela Petzolda, wykonanej między 1710 a 1715 r.

Ryc. 2. Fragment panoramy miasta autorstwa Daniela Petzolda. Dach ratusza zaznaczony jest literą "D".

Wiemy też, że piwnice zawalonego w 1620 starego ratusza nie zostały zaadaptowane na potrzeby nowej budowli. Nie otwarto ich ponownie, być może ze względu na zwykłą oszczędność czasu i pieniędzy, a być może ze względu na pośpiech. Da się bowiem zauważyć, że nowy ratusz powstawał odrobinę niedbale. Przemawia za tym fakt, że już w 1846 roku (139 lat po powstaniu), nowy ratusz groził zawaleniem. Jest więc mało prawdopodobne, że mógł być zbudowany w stylu nawiązującym do swojej XVI-wiecznej, gotyckiej formy.

Nietrwałość nowego ratusza można tłumaczyć na wiele sposobów. Nie jest wykluczone, że mógł być on częściowo zbudowany z nietrwałego drewna, które niekonserwowane skróciło żywot budynku. Warto postawić pytanie, dlaczego w ogóle pozwolono sobie na takie zaniedbanie tak istotnego dla miasta budynku? Być może miało to związek – podobnie jak w XVII wieku – z zarazami i nieurodzajami, które również w XVIII stuleciu nawiedzały miasto, rujnując jego gospodarkę i finanse.

Ostatnia karta w historii stojącego na rynku drawskiego ratusza przypada na rok 1846. Zagrożony zawaleniem budynek stał się jednak przyczyną dość poważnych podziałów w radzie miejskiej. Część radnych chciała bowiem wyremontować budynek i przystosować na nowo do pożądanych funkcji. Ostatecznie jednak podjęto decyzję o zburzeniu starej siedziby i przeniesieniu się do nowej, kupionej niedawno, a znajdującej się na Kleine Marktstraße (przemianowanej później na Nettelbeckstraße, obecna ul. Ratuszowa).

Nowy budynek ratusza nie był jednak tak przestronny jak poprzednia siedziba, o czym świadczy ogłoszenie, które pojawiło się 4 marca 1846 r. na łamach „Dramburger Kreisblatt”. Informuje ono mieszkańców, że 14 marca, o godzinie 9 rano, w starej siedzibie tutejszego ratusza w celu zwolnienia miejsca zostaną wystawione na sprzedaż będące w dobrym stanie meble i sprzęty, na które najwidoczniej zabrakło miejsca w nowej siedzibie władz.

Ostatecznie, w 1846 roku stojący na rynku ratusz został rozebrany i zniknął z krajobrazu miasta, pozostawiając po sobie pusty plac, który widać na poniższej rycinie z 1850 roku.  

Ryc. 3. Drawski rynek (obecny Plac Konstytucji) w 1850 roku.

Bibliografia:

• Schönrock H. „Das Rathaus auf dem Dramburger Marktplatz”, Dramburger Heimatjournal 2002, Berlin.
• “Dramburger Kreisblatt”, 4.3.1846, nr 18, rocznik 2.